نيشابور
در کهن ترين متن
قوم ايرانی ، اوستا :
« ای آذر اهوره
مزدا ! کوه ريوند
مزدا آفريده ،
فر کيانی مزدا
آفريده ، آذر اهوره
مزدا، ،
ای آذراشون ارتشتاران
! ای ايزد درمان
بخش ! ای آذر اهوزه
مزدا با همه آتش
ها ! ای ايزد نريوسنگ
، آذر نافه شهرياری
! شما را ستايش و
نيش و خشنودی و
آفرين !....
[ پازند
]
آتش بهرام
، آذران شهريار
پيروز : آذر گشنسب
، آذر قرن بغ ، آذر
برزين مهر و ديگر
آذران را که به
دادگاه نشانده
شده اند ، بزرگی
و فربيفزاياد
! »
اوستا
[ آتش بهرام نيايش
]
آذر برزين
مهر بر فرازنای
رئونت :
رئونت اين
کلمه صفت است . به
معنی با شکوه بسا
در اوستا صفت مردمان
يا ايزدان آمده
غالبا با صفت فرهمند
يا خردمند يکچا
استعمال شده چنان
که در ماه يشت فقره
پنج و تشتريشت
در تمام فقرات
و زامياد يشت فقره
67 و غيره در پهلوی
رايومند گويند
.
کوه معروف
رئونت که جغرافيون
ريوند ضبط کرده
اند ، در خراسان
است ، در بندهش
فصل 12 فقره 18 آمده
: کوه ريوند در خراسان
است در بالای ان
آذر برزين برقرار
شده است اسم ريوند
به معنی رايومند
[ شکوهنده
] می باشد ...
ريوند
يکی از شهر های
معروف نيشابور
يا ابر شهر بوده
ابن رسته [ص 171 ] می
نويسد :ابر شهر
دارای 13 رستاق [معرب
از روستاک پهلوی
] و چهار طرح [معرب
از تسوک پهلوی
در فارسی تسو ] يعنی
محل است ريوند
يکی از آن چهار
طسوچ است اين شهر
بخصوصه
بواسطه آذر برزيم
مهر که يکی از سه
آتشکده های معروف
ايران قديم بوده
شهرت داشت مانند
آذر گشسب شيز [در
آذربايجان ] و آذر
قرن بغ کاريان
[ در فارس ] بسيار متبرک
و زيارتگاه بود
آذر برزين مهر
آتش طبقه برزيگران
و کشاورزان شمرده
می شد » .
رايومند،
رئونت ، ديوند
نيشابور:
« رايومند
[ در اوستا «رئونت
» به معنی «دارنده
جلال و شکوه و فروغ
» ] صفت اهوره مزدا
و برخی از ايزدان
و آدميان است و
غالبا با « فره مند»
[از فره برخورداری
] همراه می آيد . همين
واژه نام کوهی
است ودر نيشابور
که در فارسی «ريوند
» گوييم و به سبب
آتشکده بزرگ « آذر
برزين مهر » که در
آن بوده ، شهرت
يافته است » .
دکتر
جليل دوستخواه
نيشابور
در مزديسنا :
« در فصل
17 بندهش ازآتش سه
آتشکده معروف ايران
قديم که عبارت
باشد از آذر گشسب
شيز نزديک اورميه
و آذر فروبا در
کاريان فارس و
آذر برزين مهر
در ريوند خراسان
صحبت شده است و
گفته شده اين سه
آتش از آسمان فرود
آمده ، چندی از
جنبش باد دور گيتی
می گشت تا آن که
هر يک ، در عهد يکی
از پادشاهان پيشدادی
با کيانی به محلی
فرود آمد . سه آتشکده
مذکور در عهد ساسانيان
از زيارتگاه های
خاص و عام بوده
است . ريوند ، اسم
يکی از محلات قديم نيشابور
[ ابرشهر ] است که
به واسطه آتشکده
معروف آذر برزين
مهر زيارتگاه مشهور
، ايران
قديم معروف بوده
و نام کوهی در خراسان
بوده و صورتی از
کلمه اوستائی رئونت
است . به قول بندهش
، فروغ آذر برزين
يکی از سه شراره
مينوی بوده که
به جهان خاکی از
برای امداد جهانيان
فرود آمده بود
، و به برزيگران
اختصاص داشت . »
دکتر جهانگير
اوشيدری