فيتز جرالد ، اديب و شاعر انگليسی ( 1883 ــ 1809 )

با همه جاذبه و لطفی که رباعيات خيامی دارد بی گمان شهرت جهانگير حکيم عمر خيام نيشابوری مرهون ترجمه منظوم آزاد و هنرمندانه ای است که ادوار فيتز جرالد ، شاعر انگليسی به ذوق و سليقه خويش از رباعيات خيام کرده و نخستين بار به سال 1859 ميلادی به طبع رسيده است و هم اين کار سبب نام و اعتبار فيتز جرالد تدر شعر و ادبيات جهان نيز شده است . نوشته اند شاعرانی مانند سوينبرن Swinburne و دانته رستی Dante Rossette اثر فيتز جرالد را پسنديدند و سوينبرن نسخه ای از آن را شادمانه به نزد جرج مرديث George Meredith شاعر و رمان نويس انگليسی برد و نيز خود هر هفتاد و پنج رباعی چاپ نخست کتاب را بزودی بخاطر سپرد و جان راسکين John Ruskin ، منتقد هنری انگليسی ، ترجمه فيتز جرالد را اثری « بزرگ و باشکوه » خواند . جيمز راسل لاول Jamss Russell Larell ، شاعر آمريکايی ، رباعيات را « مرواريد های افکار پرورده در دريای فارس » شمرد و تنيسن ، شاعر مشهور انگستان ، در شعری خطاب به فيتز جرالد اثر او را « سرود زرين شرقی ، به ترجمه ای بهشتی » توصيف کرد .

در فاصله سال 1859 تا آخر قرن ، به نقل آربری ، رباعيات فيتز جرالد بيست و پنج بار چاپ شد و بنا بر تحقيق آمبروز ج . پاتر Ambrose G.Potter که به سال 1929 انتشار يافته تا آن تاريخ بر روی هم ، چهار صد و ده چاپ از رباعيات خيام به زبان انگليسی و حدود هفتصد کتاب ، مقاله ، تضيقات موسيقايی و تئاتری مربوط به آن پديد آمده بوده است . . .

اين که فرد ريچاردز ، نقاش و شاعر انگليسی ، و آربری نوشته اند خانه ای در انگلستان و آمريکا و قفسه دانشجويی نبود که نسخه ای از رباعيات عمر خيام در آن نباشد و سربازان انگليسی در دو جنگ جهانی اين کتاب را همراه خود می برده اند و يا می بينيم از مجموعه رباعيات ترجمه فيتز جرالد چهل مصرع و رباعی را به صورت مثل ساير در فرهنگ تضمين ها و نقل قول ها ضبط کرده اند همه نمودار اين معروفيت و حسن قبول آن است . بی سبب نيست که تارنست رنان ، حکيم و نويسنده فرانسوی نيز صاحب اين ديوان را برادر گوته و هاينريش هاينه Heinrich Heine ، شاعران بزرگ آلمان ، شمرده است .

در هر حال نحوه برداشت فيتز جرالد از رباعيات عمر خيام و عرضه داشت آن در زبان انگيسی طوری است که به عقيده ادوارد هرن ـ الن Edward Heron - Allen وی را سراينده اشعار موسوم به رباعيات عمر خيام بايد به جساب آورد نه فقط مترجم آنها به زبان انگليسی ، و همين شيوايی و سلاست اشعار فيبز جرالد است که دنيای انگليسی زبان را مجذوب کرده و به ستايش شاهکار وی برانگيخته است.

دکتر غلامحسين يوسفی

باز گشت